Samen met inwoners voor een stabiel bestuur, dat is onze opgave. Op de eerste plaats bedanken wij het college en de ambtelijke organisatie voor de opgestelde begroting en 1e begrotingswijziging. Een hele uitdaging in dit turbulente jaar. Een jaar dat vooral bestaat uit onzekerheden, die we mee zullen moeten nemen naar 2021. Vanwege de Covid-19 pandemie, verloopt niets zoals gepland en daar zullen we ook in 2021 rekening mee moeten houden.
Een zekerheid kan ik u wel geven, de conclusie: Een stijging van de OZB met 5% gaat niet gebeuren. Voor Fractie Franssen is deze stijging van de OZB, zeker in deze onzekere en moeilijke tijd onbespreekbaar. Wij dienen samen met CDA, Balans en van der Laan hiertoe een amendement in om zaken te temporiseren, te schrappen of vooralsnog niet uit te voeren en hiermee ook de kosten in 2021 te drukken en een buffer te houden voor onvoorziene tegenvallers of noodzakelijke uitgaven als gevolg van Covid-19. Mocht het onverhoopt begin 2021 toch beter gaan, dan kunnen we nog altijd bij de financiële bijstellingsrapportage de koers bijstellen.
Overgang naar nieuwe coalitie
De voorliggende begroting is opgebouwd met de restanten van de oude coalitie en dat laat zijn sporen na. Vorig jaar benoemde wij al dat het stukslaan van onze spaarpot onverstandig was. Helaas is de spaarpot stuk geslagen en zitten wij nu met de gevolgen daarvan. Dat juist nu, in een tijd waarin we onze spaarpot meer dan nodig hebben. We moeten slim investeren om de samenleving op gang te houden. Daarnaast zullen we noodgedwongen ook extra geld moeten gaan reserveren omdat de spaarpot weinig ruimte biedt. Daarnaast zien we in de 1e begrotingswijziging de wensen van de voormalige coalitie terug. Dat maakt ook dat op korte termijn niet alle ambities uit het coalitieakkoord uitvoerbaar zijn en we keuzes moeten maken. Die keuzes gaan wij als fractie niet uit de weg.
Covid-19
De Covid-19 pandemie brengt zware economische, maatschappelijke en financiële gevolgen met zich mee. Dat vraagt ons als gemeente om verantwoordelijkheid te nemen en slim met onze financiële middelen om te gaan. Die verantwoordelijkheid gaan wij niet uit de weg ofschoon we ook nooit op de kosten van Pro met ‘verantwoordelijkheidsvakantie ‘ zijn geweest. Nu we in de 2e golf zitten en blijkt dat dit nog wel enige tijd zal aanhouden, dienen we rekening te houden met de vergaande gevolgen daarvan.
Het college roepen wij op om actief aan de slag te gaan met de bestrijding van de gevolgen van Covid-19 en daar waar dit financiële consequenties heeft, de Raad hierbij vroegtijdig te betrekken. Zo kunnen we gezamenlijk de negatieve gevolgen bestrijden en een perspectief bieden naar de weg terug. Als voorbeeld noemen wij huurkwijtscheldingen en subsidies om het verenigingsleven en gemeenschapsvoorzieningen ook in 2021 overeind te houden. Maar ook voldoende middelen voor het sociaal domein om de benodigde zorg- en ondersteuning te kunnen blijven leveren.
Burgerparticipatie
Wij zijn blij dat aan een van onze speerpunten ‘burgerparticipatie’ extra middelen worden gekoppeld. Dit kunnen wij volledig ondersteunen en is de kern van het coalitieakkoord “samen met de inwoners voor een stabiel bestuur”. Daarnaast vragen wij de portefeuillehouder naar de stand van zaken in Ingber. Geruime tijd geleden hebben wij de toenmalige portefeuillehouder vragen gesteld over de toegangsweg naar de gemeenschapsaccommodatie. Als antwoord ontvingen wij dat er een oplossing zou komen. Helaas zien wij de resultaten hiervan nog niet terug. Kunt u toezeggen dat hier op korte termijn een oplossing wordt gerealiseerd?
Financiën
Wij kiezen voor een zorgvuldige en degelijke financiële huishouding waar verdeling van middelen plaats vindt op basis van noodzakelijkheid. Zoals bij een gewoon huishouden moet ook met inzet van de gemeentefinanciën in de volgende volgorde worden omgegaan: eerst leven, dan wonen, dan inrichten, dan reserveren voor onderhoud, dan onderhouden, dan sparen voor extra’s en dan de extraatjes. Soberheid houdt niet in dat er niet geïnvesteerd moet worden maar voor extraatjes zaken zal in 2021 nauwelijks of geen financiële ruimte zijn.
Daarbij komt dat er nog veel onduidelijkheid is over de herverdeling van het gemeentefonds, de doos van Pandora zit nog in de verpakking. We weten niet hoe deze er uitgepakt uitziet en dat vraagt om voorzichtigheid. We zijn immers nog slechts een van de weinige gemeenten die vooralsnog financieel de lasten kan dragen, waar veel gemeenten de problemen boven het hoofd zijn gegroeid.
Toch durven wij ook in 2021 slim te investeren, met als doel stapeleffecten te creëren. Door slim te investeren houden we de samenleving en economie op gang. Daarmee creëren we ook ruimte om ontwikkelingen zoveel als mogelijk door te laten gaan. Als voorbeeld: het bouwen van woningen is goed voor de economie en heeft direct effect op de werkgelegenheid, duurzaamheid en sociale mogelijkheden. Maar ook het investeren in accommodaties en de sociale infrastructuur brengt deze stapelingseffecten met zich mee.
Gemeentelijke organisatie
Voor de gemeentelijke organisatie betekent dit dat er pas op de plaats gemaakt moet worden. Een duidelijke boodschap in het coalitieakkoord en noodzakelijk in deze tijd. De afgelopen jaren is volop geïnvesteerd in de organisatie, met grote financiële consequenties. Daar bovenop vraagt u nu opnieuw om extra middelen voor de organisatie en ICT-voorzieningen. Dat gaat niet gebeuren! Zoals telkens gevraagd, willen wij dat u eerst kritisch kijkt naar de organisatie en dat eindelijk de strategische personeelsplanning op tafel komt. Tot die tijd, gaan er geen bedragen meer naar personeelsformatie, opleiding, scholing en extra’s.
Woningbouw- en duurzaamheid
Fractie Franssen is nog steeds grote voorstander van duurzame woningbouw en woningtransformatie in Gulpen-Wittem. Deze ontwikkelingen gaan niet snel genoeg. Projecten staan in de wacht, jongeren willen een huis en senioren een thuis in Gulpen-Wittem. We dienen veel meer werk te maken van de woningbouw en herbestemming van panden in onze gemeente. Dat biedt kansen voor starters, voor senioren en voor gemixt wonen. Deze duidelijke opdracht heeft u ook meegekregen in het coalitieakkoord. Naar onze mening komt dit onvoldoende terug in de voorliggende begroting. Wij doen dan ook een oproep aan de portefeuillehouder om hier volop mee aan de slag te gaan.
Daarin gaan we nog een stap verder en nee, geen Amerikaanse toestanden, maar wel voor ons een essentieel uitgangspunt: EIGEN INWONERS EERST! Wij verzoeken de wethouder om aan de slag te gaan en te bekijken in hoeverre we kunnen afdwingen dat nieuwe woningen alleen beschikbaar komen voor onze eigen inwoners. Indien deze toezegging er vandaag niet komt, zullen wij zelf met een voorstel komen om het onderzoeken van deze mogelijkheden alsnog af te dwingen.
Daarnaast zouden wij graag in het eerste kwartaal van 2021 met u een raadsconferentie willen organiseren over duurzame woningbouw, herbestemming en ‘eigen inwoners eerst’ in Gulpen-Wittem.
Verkeer en vervoer
Het college benoemde het al in haar presentatie. Het moet in Gulpen-Wittem fijn wonen en leven zijn voor iedereen. Daar zijn wij het helemaal mee eens. Maar we worden ondertussen overstelpt door toerisme. Dat maakt dat het op piekomenten (en die komen er steeds meer) niet meer fijn wonen en leven is voor onze eigen inwoners. Voor Fractie Franssen geldt ook hier: EIGEN INWONERS EERST! Wij zijn verheugd dat er in de begroting middelen zijn opgenomen om de overlast van verkeer- en vervoer aan te pakken, een echte noodzaak. In tegenstelling tot de berichten in de media van de Lijn-50 gemeenten, zien wij wel fysieke ingrepen tot de mogelijkheid behoren. Of het nu gaat van het verleggen van startpunten van wandel- en fietsroutes, het afsluiten van wegen of het stimuleren van autoluw verkeer. Waar een wil is, kan een rustige weg komen.
Natuur- en landschap
In de voorliggende begroting wordt aansluiting gezocht bij het 1 miljoen bomenplan van de provincie Limburg. Als fractie kunnen wij dit onderschrijven. Helaas zijn er aan dit plan nog geen financiële middelen gekoppeld. Samen met de fractie van der Laan dienen wij dan ook een amendement in om hiervoor in 2021 € 35 duizend vrij te maken. Geen extraatje, bomen zijn van belang, niet alleen voor de natuur, voor dieren, tegen de zon, maar ook voor onze gezondheid.
Er loopt momenteel een onderzoek naar de toekomst van de buitendienst. Desondanks worden in de voorliggende begroting substantiële extra middelen gevraagd voor investeringen en plannen. Wat ons betreft maken we hier even pas op de plaats. Deels kiezen we voor spreiding van de in de begroting opgenomen bedragen om hiermee een verhoging van de OZB te voorkomen. Daarnaast verzoeken wij het college om pas tot investeringen over te gaan als de conclusies van het onderzoek duidelijk zijn.
Cultuur- en evenementen
De Raad heeft het cultuurbeleid nog niet behandeld, wij zien er met belangstelling naar uit. Het biedt kansen om onze eigen cultuur zichtbaar en beleefbaar te houden. Er zijn volop kansen om de verbinding te leggen met onderwijs, sociaal domein, economie, toerisme en evenementen. Daarnaast verzoeken wij de wethouder om bij het evenementenbeleid rekening te houden met onze kleine evenementen. De optochten, jeugd- en jongerenwerk en kermis maken al vele jaren gebruik van de facilitaire ondersteuning van de gemeente. Helaas moeten wij constateren dat de benodigde hulpmiddelen zoals bijvoorbeeld dranghekken of verkeersborden steeds vaker niet geleverd kunnen worden. Bij het opstellen van het nieuwe evenementenbeleid vragen wij u om hier nogmaals goed naar te kijken. Voor kleine evenementen is deze ondersteuning essentieel en voor ons als gemeente is het een behapbare vorm van ondersteuning. Daarbij herhalen wij ook nogmaals de oproep om ook met de organiseren van kleine evenementen in gesprek te gaan en te blijven.
Sociaal Domein en gezondheid
Recent hebben wij een uitgebreide update gehad over het sociaal domein. Een prima georganiseerde raadsconferentie, door een enthousiast team. Fractie Franssen heeft geconcludeerd dat het sociaal domein vooralsnog op orde is, maar er gelijktijdig grote uitdagingen zijn, zoals armoede, schuldhulpverlening en de monitoring. Door gebruik te maken van monitoring en dit mogelijk in een later stadium te koppelen aan meer data gestuurd werken, kunnen we nog gerichter de zorg en ondersteuning bieden. Want om aan iets belangrijks zoals de transformatie te werken, moet de voortgang meetbaar zijn.
Als gevolg van Covid-19 zien we bij inwoners terughoudendheid bij hulpvragen. Wij zijn bevreesd dat dit negatieve effecten met zich meebrengt. Wij vragen daarom om als gemeente uit te stralen, dat ook in deze periode inwoners bij de gemeente terecht kunnen als ze er zelf óf met hun omgeving niet uitkomen. Daarbij verzoeken wij u om met de ketenpartners ook volop in te zetten op alternatieven, zodat inwoners beter en niet slechter uit deze pandemie gaan komen.
Wij zien ook dat de banden met Vaals en Eijsden-Margraten in het sociaal domein door de nieuwe wethouder weer zijn aangehaald. Gelukkig maar, want onze buren hebben we hard nodig om gezamenlijk het sociaal domein op orde te houden. Benieuwd blijven wij naar de samenwerking met Maastricht-Heuvelland en nieuwsgierig kijken we hierin ook naar mogelijkheden in het Middengebied. Mogelijk dat een intensievere samenwerking met de plattelandsgemeenten binnen het sociaal domein inhoudelijk én financieel voordelen kan bieden ten opzichte van Maastricht. Is het college bereid om deze mogelijkheden in 2021 nader te verkennen?
Afval en duurzaamheid
In onze gemeente doen we het goed als het gaat om het terugdringen van afval en het scheiden van afval. Een goede ontwikkeling zou je zeggen. Helaas niet voor de portemonnee. Juist omdat we het zo goed doen, maakt dit dat de kosten blijven stijgen. Daarnaast hebben we te maken met een gekelderde prijs voor het recyclebaar afval zoals papier, plastic en kleding. Ons uitgangspunt blijft dat de tarieven kostendekkend moeten zijn, tenzij dit beleidsondersteunend werkt. Het is daarom onontkoombaar om de tarieven voor afval in 2021 te verhogen. Dat deze verhoging pijnlijk uitvalt, heeft deze raad grotendeels zelf veroorzaakt: immers sinds 2018 heeft de toenmalige coalitie de tarieven niet meer verhoogd en we hebben de reserve uitgeput.
Om te voorkomen dat de tarieven in de toekomst blijven oplopen, verzoeken wij het College om nog meer werk te maken van kostenreductie. Zowel bij Rd4 als het gaat om inzameling en verwerking, maar ook bij ons zelf. Kijken naar milieuperrons in de buurten en wijken in plaats van inzamelrondes en nog belangrijk het voorkomen van afval, door bewustwordingscampagnes.
Als het gaat om de duurzaamheidsopgave, zijn we al een aantal jaren op weg, maar de grootste uitdagingen op dit terrein dienen nog te komen. Wij zijn dan ook benieuwd naar de Regionale Energie Transitie en de keuzes die daarin gemaakt moeten worden. Desondanks denken wij dat ook nu al aanvullende stappen gezet kunnen worden.
We hoeven daarin niet altijd voorop te lopen, zo is het loskoppelen van het aardgas een gigantische opgave, maar zijn er nog onvoldoende alternatieven om dit grootschalig vorm te geven. Daarnaast gaan ze 15 km verderop de huizen op het gas aansluiten. De eerste grote stappen kunnen we zetten door veel meer te halen uit het stimuleren van het isoleren van bestaande huizen. Dat kan door inwoners meer bewust te maken van de mogelijkheden, subsidies te verstrekken en te kijken hoe we inwoners kunnen ontzorgen bij het realiseren van duurzaamheidsmaatregelen. Wij verzoeken de wethouder om eens te gaan kijken in Parkstad, waar dit al met succes vorm krijgt en het tevens gekoppeld wordt aan mogelijkheden om meer groen (nee geen onkruid) in de straat krijgen en daarbij bijdraagt aan het opvangen van hemelwater.
Dit geldt ook voor het vergroenen van (platte) daken. Vanuit inwoners krijgen wij signalen dat er diverse subsidiemogelijkheden zijn, maar onze inwoners hiervoor niet in aanmerking komen. Uit de beantwoording tijdens de Auditcommissie maken wij op dat er wel een regeling is. De oproep aan het College, kunt u deze nogmaals breed onder de aandacht brengen?
Gemeenschapsaccommodaties
Een van de speerpunten uit het coalitieprogramma wordt in deze begroting wel gemist. Een gemeenschapsvoorziening voor Nijswiller en een oplossing voor de evenementen in Wahlwiller. Uiteraard begrijpen wij dat het college meer tijd nodig heeft om ook deze noodzakelijke investeringen te vertalen naar harde Euro’s. Maar wij verzoeken u om hier tempo mee te maken. Het is bittere noodzaak dat er op zeer korte termijn oplossingen komen, op maat, gericht op de toekomst. Kan de wethouder aangeven op welke termijn wij beide voorstellen mogen verwachten?
Tot slot
Voorzitter, behoudens de in onze beschouwingen genoemde punten kunnen wij instemmen met de begroting 2021 en 1e begrotingswijziging. Als algemene oproep geven wij mee dat we gezamenlijk als Raad, College, Organisatie én met de inwoners op zoek moeten naar een “innovatieve aanpak” om sterker uit de pandemie te komen. Een aanpak die inwoners moet helpen om bestaanszekerheid te houden en Gulpen-Wittem te laten bloeien en groeien in 2021.
Wij wensen het College en de ambtelijke organisatie veel succes én werkplezier toe om de doelstellingen in 2021 te behalen. Uiteraard blijven we de ontwikkelingen nauwlettend volgen.
Jo Nix Eric Magermans Robbert Dautzenberg
Raadslid Raadslid Fractievoorzitter